7 Lưu ý bổ sung sắt hiệu quả không thể bỏ qua

Bổ sung sắt rất quan trọng giúp phòng và điều trị thiếu máu thiếu sắt cho mọi đối tượng từ trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, mẹ bầu mang thai cho tới cả người lớn. Tuy nhiên không phải đối tượng nào kể trên cũng cần bổ sung. Bổ sung đúng cách, đúng thời điểm, dạng sắt, kết hợp với thực phẩm  sẽ quyết định hiệu quả. Imochild hướng dẫn chi tiết nhưng lưu ý cần thiết cho cha mẹ để bổ sung khoáng chất này hiệu quả nhất.

Bổ sung sắt là gì

Bổ sung sắt nghĩa là đưa thêm sắt vào cơ thể bằng thực phẩm tự nhiên, thực phẩm tăng cường hoặc chế phẩm bổ sung (thuốc, viên uống, siro, giọt sắt). Sắt có trong đồ ăn, thức uống tự nhiên đặc biệt là các loại thịt đỏ, gan, là dễ hấp thụ nhất. Sau đó đến các loại thực phẩm nguồn gốc thực vật như rau lá xanh, đậu… sẽ hấp thụ kém hơn.

Ngoài ra còn có các loại thực phẩm tăng cường như ngũ cốc, sữa công thức, bột dinh dưỡng có thêm sắt. Các chế phẩm bổ sung như viên uống sắt, siro sắt, giọt sắt, thường dùng khi ăn uống không đủ hoặc khi nhu cầu tăng cao (thai kỳ, trẻ nhỏ, người bệnh) đều rất phổ biến. Bổ sung sắt là bù thêm nguồn sắt từ bên ngoài để cơ thể đủ nguyên liệu sản xuất hồng cầu và dự trữ.

Cha mẹ có thể tham khảo thêm: Nguyên lý hấp thụ sắt vào cơ thể như thế nào

Tại sao cần bổ sung sắt cho cơ thể

Sắt lúc này được đưa vào cơ thể qua các nguồn kể trên, hấp thụ qua ruột non, nhờ hormone hepcidin mở cánh cửa ferroportin đưa sắt vào trong máu. Sắt là nguyên liệu tạo máu. Sắt tham gia cấu tạo hemoglobin trong hồng cầu, giúp vận chuyển oxy đi khắp cơ thể. Nếu cơ thể thiếu sắt, sẽ dẫn đến thiếu máu khiến cả người mệt mỏi, chóng mặt, giảm tập trung, suy nhược. Nên bổ sung sắt cho cơ thể kịp thời khi cần thiết giúp cơ thể khoẻ mạnh, phát triển, tập trung.

Sắt cần cho sự phát triển não bộ, đặc biệt ở trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, trẻ đi học. Sắt ảnh hưởng đến phát triển thần kinh, trí tuệ, khả năng học tập. Thiếu sắt lâu dài có thể gây chậm phát triển trí tuệ và vận động.

Hai nguyên nhân chủ yếu gây ra thiếu sắt thiếu máu, một là nguồn dự trữ không đủ cần bổ sung sắt. Nguyên nhân còn lại là do cơ thể thải máu ra ngoài như trong một số trường hợp: Trẻ bị các bệnh lý về máu, cần lọc máu, chảy máu mũi, kinh nguyệt tuổi dậy thì, máu khó đông…

Nên khi phụ nữ mang thai sẽ cần bổ sung sắt để nuôi em bé trong bụng và giúp bé tích trữ lượng sắt để dùng sau khi chào đời. Vì thế ngay từ khi có kế hoạch sinh con, bản thân các mẹ đã phải bổ sung sắt và duy trì hết thai kỳ. Thậm chí sau khi sinh xong, mẹ vẫn nên duy trì uống sắt bổ sung đều đặn.

Vai trò của sắt trong cơ thể cho thấy, việc bổ sung sắt là điều rất cần thiết và quan trọng, đảm bảo cơ thể đủ máu, oxy, sức khỏe và sự phát triển toàn diện.

Khi nào cần bổ sung sắt

Nguyên tắc chung khi nào cần bổ sung sắt cha mẹ lưu ý: Khi có các giấy tờ chứng minh cơ thể đang thiếu sắt thông qua các chỉ số khi xét nghiệm công thức máu: Cụ thể là ferritin thấp hoặc Hb (hemoglobin) thấp do thiếu sắt. Bác sỹ sẽ đọc kết quả và khuyến nghị chúng ta nên bổ sung sắt cho cơ thể. Hoặc khi được khuyến nghị trong chương trình y tế công cộng dự phòng thiếu sắt trong cơ thể.

Nếu trong xét nghiệm, các chỉ số báo không thiếu mà tự ý bổ sung sắt lâu dài có thể gây tác dụng phụ tiêu hóa và không có lợi. Đặc biệt với người có rối loạn tích trữ sắt (ví dụ hemochromatosis) thậm chí có hại. Các trường hợp cụ thể dưới đây cần bổ sung sắt kịp thời nhanh chóng.

Bổ sung sắt trước khi mang thai. Tại sao? Việc bổ sung sắt trước khi mang thai giúp dự trữ sắt mẹ đủ cho 3 tháng đầu và giảm nguy cơ thiếu sắt khi có thai. Nhiều khuyến cáo y tế khuyên đánh giá dự trữ sắt và cân nhắc bổ sung ở phụ nữ chuẩn bị mang thai.

Bổ sung sắt trong giai đoạn thai kỳ. Tại sao. Phụ nữ mang thai có nhu cầu sắt tăng. Trong quá trình em bé nằm yên trong bụng và phát triển bình thường, mẹ bầu không được phép quên hoặc bỏ qua sắt khi mang thai. Hãy bổ sung đều đặn trong quá trình mang thai. Vì 3 tháng cuối gần sinh lượng sắt dự trữ mẹ truyền sang con được nhiều nhất. Nên càng giai đoạn này, mẹ càng cần phải chú bý bổ sung sắt cho bản thân.

Bổ sung sắt khi mẹ vừa sinh xong. Sau sinh, người mẹ có thể mất máu trong chuyển dạ, nhu cầu phục hồi dự trữ sắt tăng nên cần tiếp tục bổ sung sắt để phòng ngừa thiếu máu thiếu. Đồng thời việc cho con bú không tự động bảo đảm bù sắt cho mẹ.

Khi cơ thể chúng ta cảm thấy mệt mỏi, đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, tay chân run rẩy, da dẻ xanh xao đều là biểu hiện lâm sàng của thiếu sắt, thiếu máu. Vì thế trong trường hợp này, cơ thể lên tiếng nhắc nhở chúng ta nên để khám để bổ sung sắt kịp thời, an toàn, hiệu quả.

Ai cần bổ sung sắt

Đối tượng trẻ em trong y khoa được chia làm 3 giai đoạn: Trẻ sơ sinh và nhũ nhi. Trẻ sơ sinh từ 0 – 28 này tuổi, nhũ nhi từ 1 – 12 tháng tuổi, em bé từ 1 – 5 tuổi, em lớn từ 6 – 18 tuổi.

Các trẻ khoẻ mạnh, da dẻ hồng hào, nhanh nhẹn, thông minh, phát triển, tăng cân đều đặn gần như không cần bổ sung sắt cho cơ thể. Ngược lại, trong trường hợp trẻ sơ sinh sinh thiếu tháng hay sinh non, sinh nhẹ cân, sinh đôi, sinh ba nguy cơ thiếu sắt sẽ cao và cần bổ sung sắt cho trẻ. Và các trường hợp này mặc định khi vừa chào đời đã được bác sỹ chỉ định bổ sung sắt luôn.

Cha mẹ có thể xem chi tiết tại: Bổ sung sắt cho trẻ sơ sinh​ và nhũ nhi: 4 nguyên tắc cần nhớ

Trường hợp các bé từ 1 – 5 tuổi đa phần các bé sẽ phải tự hấp thu sắt qua các món ăn hàng ngày. Sắt trong món ăn sẽ được đưa vào cơ thể, hấp thụ qua ruột non, vào trong máu để tham gia cấu tạo tế bào có trong hồng cầu, thực hiện cung cấp oxy đến các cơ quan khác. Vì thế trong độ tuổi này, trẻ kén ăn, không chịu ăn, chỉ uống sữa, lượng sữa trên 700ml mỗi ngày sẽ gần như thiếu sắt. Da dẻ bé xanh xao, chậm tăng cân, chậm phát triển. Cha mẹ cần quan sát biểu hiện để bổ sung sắt kịp thời.

Cha mẹ có thể xem hướng dẫn chi tiết: Hướng dẫn bổ sung sắt cho bé 1 – 5 tuổi chi tiết nhất

Trường hợp các trẻ từ 6 – 18 tuổi ở các độ tuổi đi học tiểu học trở lên, khối lượng việc học nặng hơn rất nhiều. Nên chỉ cần ăn uống không tốt, bỏ bữa, ăn không ngon miệng, học nhiều sẽ rất dễ thiếu sắt thiếu máu. Biểu hiện đau đầu, chóng mặt, người mệt, uể oải, da xanh xao, mất tập trung khi học, chán học, lúc nào cũng muốn nằm nghỉ. Đây cũng là biểu hiện của việc thiếu sắt, thiếu máu. Lúc này cha mẹ cần bổ sung sắt cho con kịp thời để tăng độ tập trung, học hành hiệu quả, giảm áp lực hơn.

Cha mẹ có thể xem hướng dẫn chi tiết: 5 nguyên tắc vàng bổ sung sắt cho trẻ 6 – 18 tuổi hiệu quả nhất

Bên cạnh đó, bà bầu là nhóm chính cần chú ý vì nhu cầu sắt tăng, nhiều tổ chức khuyến nghị bổ sung sắt trong thai kỳ để phòng thiếu máu. Những người thiếu máu thiếu sắt(thiếu máu do thiếu sắt) cần được điều trị bằng bổ sung sắt theo phác đồ để phục hồi Hb và dự trữ sắt. Những người mất máu mãn tính hoặc bệnh lý mạn tính. Người bị chảy máu dạ dày, ruột, phụ nữ hành kinh nhiều, người chạy thận, một số bệnh mạn tính có thể gây thiếu sắt, cần theo dõi và bổ sung khi có chỉ định. Ở bệnh mạn tính có yếu tố viêm, hepcidin tăng có thể làm việc bổ sung phức tạp hơn.

Bổ sung sắt cho cơ thể bằng những cách nào

Có nhiều cách bổ sung sắt cho cơ thể, tuỳ vào nhu cầu và tình trạng sức khỏe của mỗi người. Nhưng phổ biến nhất là các cách bổ sung qua thực phẩm tự nhiên như thịt đỏ, gan, cá cho tới các thực phẩm từ thực vật như cải xanh, súp lơ… Ngoài ra có bổ sung qua thuốc hoặc thực phẩm chức năng. Nếu thiếu sắt thiếu máu nặng có thể bổ sung sắt qua truyền tĩnh mạch hoặc tiêm.

Nên ăn gì để bổ sung sắt vào cơ thể:

Bổ sung sắt qua thực phẩm tự nhiên: Đây là cách an toàn và tự nhiên nhất, phù hợp cho hầu hết mọi người. Thực phẩm giàu sắt heme (dễ hấp thu, từ động vật) như thịt đỏ (bò, cừu), gan, tim, cá hồi, hàu, sò huyết, gà tây.

Thực phẩm giàu sắt non-heme (từ thực vật) như rau bina, cải bó xôi, đậu lăng, đậu nành, ngũ cốc nguyên cám, bí đỏ, nho khô. Nên kết hợp với vitamin C: uống nước cam, chanh hoặc ăn trái cây tươi khi ăn thực phẩm giàu sắt để tăng khả năng hấp thu.

Nên uống thực phẩm bổ sung sắt nào hiệu quả:

Áp dụng cho người có nguy cơ thiếu sắt hoặc đã được bác sĩ chẩn đoán thiếu máu do thiếu sắt. Có các dạng viên uống, dạng sắt hữu cơ nhỏ giọt, dễ hấp thu và dạng gói pha sẵn, dạng siro.

• Với trẻ sơ sinh trẻ nhỏ dùng dạng sắt hữu cơ như sắt fumarat, sắt gluconat, sắt bisglycinate dạng nhỏ giọt dễ hấp thu hơn, ít gây táo bón. Lưu ý: Không tự ý dùng lâu dài vì thừa sắt gây hại gan, tim, tuyến tụy.
• Với các bé 1- 5 tuổi có thể dùng dạng siro cho con tự uống rất hiệu quả. Trẻ lớn hơn có thể dùng dạng viên như người lớn. Lưu ý uống đúng liều lượng, không nên quá liều gây nguy hiểm.
• Nên uống thuốc bổ sung sắt cho người lớn dạng viên như ferrous sulfate / ferrous fumarate / ferrous gluconate là phổ biến, hiệu quả nhưng có thể gây tác dụng phụ tiêu hóa. Ngoài ra, dạng chậm giải phóng, dạng chelate (bisglycinate) ít gây khó chịu hơn ở một số người. Luôn dùng theo chỉ định và theo dõi.
• Thuốc bổ sung sắt cho phụ nữ  Phụ nữ trong thai kỳ thường được khuyến nghị bổ sung sắt như một phần của vitamin trước sinh. Phụ nữ hành kinh nhiều cũng có thể cần đánh giá và bổ sung. Tham vấn bác sĩ để có liều phù hợp.
• Sữa bổ sung sắt cho người lớn nhưng vì sữa chứa canxi (ức chế hấp thu sắt) nên nếu uống để bổ sung sắt thì hiệu quả không thể so sánh trực tiếp với uống viên sắt kèm vitamin C hoặc ăn thịt giàu heme.

Nên uống sắt kèm chút nước cam/chanh nhỏ kèm khi uống viên sắt giúp tăng hấp thu nhờ vitamin C. Tránh trà/cà phê và sữa gần thời điểm uống sắt vì polyphenol và canxi ức chế hấp thu.

Ngoài ra, còn có thể bổ sung sắt bằng cách truyền tĩnh mạch hoặc tiêm:

Đây là trường hợp nặng dành cho người thiếu sắt, thiếu máu nặng, không dung nạp thuốc uống hoặc hấp thu kém. Các trường hợp bệnh lý đường ruột, sau phẫu thuật cắt dạ dày. Hình thức này cần chỉ định và theo dõi chặt chẽ của bác sĩ để tránh biến chứng (sốc phản vệ, quá tải sắt). Tuyệt đối không tự ý bổ sung sắt bằng cách này khi chưa có chỉ định từ bác sỹ, hoặc chưa có y tá bên cạnh.

Bổ sung sắt vào cơ thể bằng cách điều chỉnh lối sống và chế độ ăn hỗ trợ hấp thu sắt:

Hạn chế uống trà, cà phê ngay sau bữa ăn (vì tanin cản trở hấp thu sắt). Không lạm dụng canxi cùng lúc với sắt, vì canxi cạnh tranh hấp thu. Ăn uống cân đối, đa dạng, tránh chế độ ăn kiêng quá khắt khe.

Bổ sung như thế nào để hấp thu sắt tối đa

Nên bổ sung sắt hay uống sắt khi dạ dày tương đối rỗng (khoảng 30–60 phút trước bữa ăn hoặc 2 giờ sau bữa ăn) để tránh tương tác với thức ăn và các chất ức chế. Nếu trẻ hoặc người lớn bị khó chịu khi uống lúc đói thì nên uống cùng một chút thức ăn nhưng tránh sữa/canxi.

Cách uống ra sao: Bổ sung sắt kết hợp với vitamin C(ví dụ nước cam pha loãng) nếu dùng viên sắt để tăng hấp thu non-heme. Tránh uống cùng sữa, canxi, trà/cà phê ±1–2 giờ. Nếu buồn nôn, thử uống sau bữa ăn nhẹ; nếu vẫn không chịu được, trao đổi với bác sĩ để đổi dạng hoặc điều chỉnh liều.

Mẹo nhỏ chia sẻ từ kinh nghiệm cha mẹ đi trước:

• Cha mẹ cần kiên nhẫn phục hồi dự trữ sắt cần vài tuần đến vài tháng. cho tới khi xét nghiệm (Hb, ferritin) theo dõi đáp ứng.

Xem chi tiết tại: Uống sắt bao lâu thì ngưng​: 1 tháng, 3 tháng hay 6 tháng

• Thấy phân đen cũng bình thường, không sợ, không tự ý ngưng bổ sung sắt. Phân đen là do phần sắt không hấp thu được vào cơ thể đào thải ra ngoài dẫn đến táo bón, buồn nôn. Cha mẹ có thể tăng chất xơ, uống nhiều nước hoặc đổi dạng sắt cho con nếu cần. Nếu có đau bụng nhiều hoặc tiêu phân đen kèm máu, gặp bác sĩ.
• An toàn khi bổ sung sắt cho trẻ hay mẹ bầu, người lớn dạng viên, chúng ta nên để sắt xa tầm tay trẻ em để tránh các con uống, dễ ngộ độc sắt, rất nguy hiểm. Nếu nghi uống nhầm sắt quá liều, cha mẹ cần đưa ngay trẻ đến cơ sở y tế gần nhất.

Trên đây là toàn bộ hướng dẫn bổ sung sắt chi tiết nhất với 7 lưu ý đừng nên bỏ qua, hy vọng cha mẹ sẽ có được thông tin hữu ích và áp dụng hiệu quả cho con mình. Tại Imochild hiện nay sẵn có các loại thực phẩm bổ sung sắt dạng hữu cơ nhỏ giọt và bột pha sẵn cho trẻ em, mẹ bầu dễ hấp thu, nhập khẩu nguyên chai từ Ý, an toàn, chất lượng, tin dùng.

Cha mẹ có thể tham khảo: Imochild Feron dạng nhỏ giọt cho trẻ sơ sinh, và trẻ nhỏ

Hoặc: Imochild Lipoferon dạng bột pha sẵn cho mẹ bầu và trẻ trên 9 tuổi.

Hãy gọi ngay 0966.058.688 để được các bác sỹ tư vấn trực tiếp. Xin cảm ơn!