Uống viên sắt mỗi ngày có sao không​: 3 Lưu ý quan trọng

Uống viên sắt mỗi ngày có sao không là điều nhiều người quan tâm, đặc biệt là mẹ bầu, mẹ sau sinh và người thường xuyên thiếu sắt. Sắt khi bổ sung thừa có nhiều tác hại nguy hiểm nên nhiều người lo ngại khi mỗi ngày đều uống sắt. Vậy ai, ai phù hợp cần uống viên sắt, triệu chứng thiếu sắt, hàm lượng trong từng dạng viên phổ biến, tác dụng phụ thường gặp và khi nào cần ngưng hoặc đi khám. Cùng xem chi tiết trong bài viết này với Imochild.

1. Uống viên sắt quá liều gây nguy hiểm gì

Viên sắt là dưỡng chất quan trọng giúp tạo hồng cầu, ngăn ngừa thiếu máu do thiếu sắt. Tuy nhiên, uống viên sắt quá liều gây dư thừa sắt trong cơ thể, sẽ không tự đào thải ra ngoài được. Nó sẽ tích tụ tại gan, tim, tụy và nhiều cơ quan khác. Vì thế, dư sắt sẽ gây:

Hại cho gan, tim và tuyến tụy: Dư sắt sẽ dẫn tới gan nhiễm sắt, làm tăng nguy cơ xơ gan, viêm gan mạn tính và thậm chí là ung thư gan. Với tim, lượng sắt cao bất thường gây bệnh cơ tim, rối loạn nhịp tim, tăng nguy cơ suy tim.
Còn với tuyến tụy, sắt dư có thể phá hủy các tế bào beta – nơi sản xuất insulin – từ đó làm tăng khả năng mắc đái tháo đường type 2.

Nói cách khác, gan – tim – tụy là “bộ ba cơ quan đích” chịu ảnh hưởng nặng nề nhất khi uống sắt quá liều. Biểu hiện dễ thấy nhất khi cơ thể quá dư thừa sắt: Rối loạn tiêu hóa, nôn, đau bụng, tiêu chảy, táo bón. Hoặc viêm loét dạ dày, ruột, chán ăn…

Cha mẹ có thể xem thêm chi tiết: 5 nguyên tắc vàng bổ sung sắt cho trẻ 6 – 18 tuổi hiệu quả nhất

2. Những ai nên uống viên sắt

Uống viên sắt mỗi ngày có sao không​ cần xem xét đối tượng uống là ai. Viên sắt thường được chỉ định cho những người có nhu cầu tăng thêm sắt (bổ sung hoặc điều trị) và thường khoảng trên 9 tuổi trở lên.
Không nên tự bổ sung sắt theo tâm lý đám đông. Nhóm ưu tiên cần bổ sung sắt gồm:

• Phụ nữ mang thai (để phòng/điều trị thiếu máu do thiếu sắt). WHO và các hướng dẫn quốc tế khuyến nghị bổ sung sắt ở phụ nữ mang thai khi cần thiết.
• Trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh có nguy cơ (đặc biệt trẻ sinh non, cân thấp, sinh đôi hoặc ăn dặm thiếu sắt) phải cần theo dõi và bổ sung theo khuyến nghị y tế. Tuy nhiên việc bổ sung sắt cho trẻ nhỏ nên ở dạng giọt hoặc dạng gói bột có thể pha dễ uống. Đối với viên uống phù hợp với trẻ khoảng từ 9 tuổi trở lên, trẻ lúc này uống viên không lo bị nghẹn, hóc.
• Phụ nữ hành kinh ra nhiều, những người có mất máu mạn tính, hoặc vừa trải qua phẫu thuật/mất máu cấp.
  Người có chẩn đoán thiếu sắt/thiếu máu thiếu sắt qua xét nghiệm (ví dụ: ferritin/ CBC) — đây là nhóm bắt buộc phải điều trị bằng sắt theo chỉ định bác sĩ.
• Người ăn chay/vegan, người ăn kiêng khắt khe, hoặc người có rối loạn hấp thu có thể cần bổ sung nếu chế độ ăn không cung cấp đủ sắt.

Lưu ý: Không phải ai thấy mệt cũng phải uống sắt, cần phải khám bác sỹ, rồi làm xét nghiệm công thức máu, ferritin để biết có thiếu thật hay không. Dựa vào đó, có thể xem xét nên uống viên sắt mỗi ngày hay không.

Thiếu sắt cơ biểu hiện gì?

Dấu hiệu lâm sàng cha mẹ dễ thấy khi trẻ thiếu sắt, hoặc người lớn thiếu sắt là cảm giác mệt mỏi, yếu sức, da nhợt, chóng mặt, tim đập nhanh khi gắng sức, khó thở, kém tập trung, trẻ có thể chậm phát triển, ăn kém, dễ ốm.

Để biết chính xác, cần làm xét nghiệm công thức máu (Hb, MCV …) và chỉ số dự trữ sắt như ferritin. Dựa vào chỉ số cụ thể, bác sỹ mới quyết định bổ sung sắt nên dựa vào kết quả xét nghiệm và tư vấn của bác sĩ.

Những ai không nên uống sắt?

Người mắc bệnh tích trữ sắt (ví dụ: hemochromatosis) hoặc bệnh nhân rối loạn chuyển hóa sắt tức khó chuyển hóa được sắt, khi uống vào dễ tích tụ hại gan, tim, tụy gây nguy hiểm cho cơ thể. Người không thiếu sắt (bị chỉ số sắt bình thường): không khuyến nghị bổ sung thường xuyên vì có thể gây tác dụng phụ và tích lũy sắt.

2. Hàm lượng 1 viên sắt chứa bao nhiêu mg sắt nguyên tố

Hàm lượng 1 viên sắt chứa bao nhiêu mg là một trong các yếu tố quyết định việc uống viên sắt mỗi ngày có sao không. Nếu hàm lượng sắt nguyên tố thấp, liều đủ thì uống viên sắt mỗi ngày rất cần thiết khi bổ sung cho người thiếu sắt, thiếu máu. Nhưng hàm lượng cao lên tới 100mg sắt nguyên tố mỗi ngày vượt quá nhu cầu cần thiết, hoặc người dùng uống quá liều sẽ rất nguy hiểm. Vì thế hiểu rõ hàm lượng sắt nguyên tố là kiến thức hữu ích khi cần bổ sung sắt.

Trên hộp sắt viên khi cha mẹ mua bổ sung cho con, thường có ghi thành phần: Sắt fumarat 200 mg hoặc Sắt sulfat 325 mg. Tuy nhiên, con số này không phải là lượng sắt nguyên tố mà cơ thể bạn hấp thu được, mà là khối lượng hợp chất sắt.

Vậy sắt nguyên tố trong viên sắt là phần tinh khiết của sắt có trong hợp chất đó mà cơ thể hấp thụ được để tạo hồng cầu.Nên hàm lượng sắt nguyên tố trong một viên sắt chứa bao nhiêu mg cha mẹ cần hiểu rõ để bổ sung cho con hiệu quả, hoặc mẹ bầu cũng tham khảo để hiểu và bổ sung tốt nhất. Chẳng hạn:

• Sắt sulfat 325 mg chứa khoảng 65 mg sắt nguyên tố.
• Sắt fumarat 200 mg chứa khoảng 65 mg sắt nguyên tố.
• Sắt gluconat 325 mg chỉ chứa khoảng 35 mg sắt nguyên tố.

Vì vậy, khi bác sĩ chỉ định “bổ sung 60 mg sắt mỗi ngày”, thì ta phải tính theo sắt nguyên tố, chứ không phải số mg hợp chất trên vỏ hộp.

Vậy uống viên sắt mỗi ngày có sao không, liên quan gì tới sắt nguyên tố mà ta cần để ý:

Khi biết được hàm lượng sắt nguyên tố trong 1 viên sắt cơ thể hấp thụ được, ta mới tính toán được đúng liều lượng cần bổ sung. Ở mỗi lứa tuổi, giới tính, tình trạng thai kỳ, nhu cầu sắt nguyên tố cần bổ sung sẽ khác nhau. Nếu không nắm rõ hàm lượng, dễ dẫn đến uống viên sắt quá liều gây dư thừa sắt, hoặc uống không đủ, chẳng có tác dụng gì.

Hơn nữa, khi hiểu rõ hàm lượng sắt nguyên tố, chúng ta sẽ biết so sánh chính xác giữa các loại viên sắt.

So sánh chính xác giữa các loại viên sắt như: Sắt fumarat, sulfat, gluconat, bisglycinate… Hàm lượng ghi trên vỏ hộp thường khác nhau, nhưng khi quy đổi về sắt nguyên tố thì mới so sánh được loại nào phù hợp hơn, bổ sung vừa đủ liều, hạn chế táo bón, buồn nôn do uống sắt quá liều.

3. Uống viên sắt mỗi ngày có sao không

Uống viên sắt mỗi ngày có sao không phụ thuộc vào việc người uống là ai, uống hàm lượng như thế nào, uống mỗi ngày trong bao lâu. Các trường hợp có thể xảy ra như sau:

Trường hợp có lợi khi uống viên sắt mỗi ngày có sao không

• Uống viên sắt mỗi ngày sẽ không sao nếu trẻ hoặc người lớn thiếu máu do thiếu sắt. Đã có chuẩn đoán thiếu sắt và uống theo liều khuyến nghị của bác sĩ. Trường hợp này, khi uống viên sắt hàng ngày giúp phục hồi hồng cầu, giảm mệt mỏi, tăng sức đề kháng.
• Trường hợp mẹ bầu (đang mang thai) cần sắt (được chẩn đoán thiếu sắt/đang mang thai theo khuyến cáo) phòng ngừa thiếu máu, giảm nguy cơ sinh non, thai nhẹ cân có chỉ định từ bác sỹ. Uống viên sắt mỗi ngày không sao, rất tốt và cần thiết.

Trường hợp gây hại khi uống viên sắt mỗi ngay

• Với người không thiếu sắt mà vẫn uống viên sắt hàng ngày có sao không? Có. Trong trường hợp này khi uống viên sắt mỗi ngày sẽ gây dư thừa, tích tụ sắt trong gan, tim, tuyến tụy như đã nói ở trên. Sắt không thể tự đào thải được.
• Nếu không may uống viên sắt quá liều mỗi ngày có sao không? Nếu uống quá liều mà lại còn uống mỗi ngày sẽ gây buồn nôn, táo bón, đau bụng, lâu dài có thể dẫn tới bệnh mạn tính. Với trẻ không may uống quá liều dễ ngộ độc sắt gây nguy hiểm, có thể đau bụng dữ dội, nôn ra máu, co giật, bất tỉnh, ngộ độc nặng. Trường hợp này, người lớn nên mang trẻ đến cơ sở y tế gần nhất.

Nếu lỡ uống 2 viên sắt 1 ngày có sao không?

Thực tế, việc uống viên sắt mỗi ngày có sao không, cụ thể là 2 viên còn tùy vào hàm lượng sắt nguyên tố trong mỗi viên và tình trạng cơ thể của bạn.

• Nếu 1 viên chứa khoảng 30–60 mg sắt nguyên tố (liều thông thường cho phụ nữ mang thai), khi uống 2 viên tức là bạn đã nạp 60–120 mg trong ngày. Với người thiếu sắt nặng, đôi khi bác sĩ vẫn kê 100–200 mg/ngày, nên uống 2 viên một lần sẽ không sao. Nhưng nếu lặp lại thường xuyên, dễ dẫn đến tích tụ sắt và tác dụng phụ tiêu hóa.
• Nếu viên có hàm lượng cao (trên 100 mg sắt nguyên tố/viên), khi uống 2 viên tức là trên 200 mg/ngày là đang vượt xa nhu cầu bổ sung sắt mỗi ngày sẽ dễ gây ngộ độc sắt cấp (buồn nôn, nôn, đau bụng, tiêu chảy).
• Còn đối với trẻ nhỏ khi uống nhầm 2 viên sắt mà trẻ có biểu hiện nôn ói, đau bụng, tiêu chảy, nên đưa đi cơ sở y tế ngay.

Như vậy, nếu chỉ lỡ uống 2 viên sắt trong 1 ngày một lần duy nhất, thường không sao, chỉ cần theo dõi cơ thể. Nhưng nếu uống 2 viên sắt mỗi ngày, đặc biệt các viên hàm lượng cao dẫn đến các triệu chứng kể trên, nên trao đổi bác sĩ để điều chỉnh.

Lời khuyên:

Nếu bác sĩ kê sắt để điều trị thiếu máu, bạn nên uống đều theo chỉ định, việc này giúp tăng Hb và bù kho lưu trữ sắt. Thời gian và liều do bác sĩ quyết định (phần dưới sẽ nêu liều tham khảo). Nếu tự mua để phòng khi không có thiếu, việc uống hằng ngày không cần thiết và đôi khi phản tác dụng.

4. Giải đáp một số câu hỏi khác cùng chủ đề uống viên sắt mỗi ngày có sao không

Uống sắt bao lâu thì ngưng: Nếu uống để điều trị thiếu máu do thiếu sắt: thông thường tiếp tục ít nhất 3 tháng sau khi hemoglobin (Hb) đã trở về bình thường để nạp đầy kho sắt (thực tế có thể cần 3–6 tháng tùy tình trạng). Bác sĩ sẽ theo dõi Hb và ferritin để quyết định ngưng. Nếu dùng phòng (không thiếu): chỉ dùng theo khuyến nghị của chương trình phòng ngừa (ví dụ phụ nữ mang thai theo hướng dẫn chuyên môn), không tự ý uống mãi.

Cha mẹ có thể xem thêm tại: Uống sắt bao lâu thì ngưng​

1 năm bổ sung sắt mấy lần? Không có quy tắc cụ thể. Ở những vùng có tỉ lệ thiếu máu cao hoặc cho nhóm nguy cơ (phụ nữ mang thai, trẻ), chương trình sức khỏe có thể khuyến nghị bổ sung hàng ngày trong thai kỳ hoặc bổ sung định kỳ (hàng tuần) trong một số hoàn cảnh. WHO có hướng dẫn cụ thể cho thai kỳ và cho chương trình dân số. Đối với cá nhân, nên theo chỉ định bác sĩ sau xét nghiệm.

Uống viên sắt bao nhiêu là đủ? Phòng (ngăn ngừa) và thai kỳ: Theo khuyến nghị liều phòng cho phụ nữ mang thai trong khoảng 30–60 mg elemental iron mỗi ngày tùy hướng dẫn cụ thể; nhiều chương trình dùng 60 mg. (Bác sĩ sẽ kê dạng và liều phù hợp).

• Đối với điều trị thiếu máu, liều điều trị có thể cao hơn (ví dụ nhiều công trình dùng 60–120 mg elemental iron/ngày hoặc hơn tùy mức độ thiếu), nhưng hiện nay có xu hướng dùng liều tối ưu thấp hơn hoặc uống cách ngày để giảm tác dụng phụ — luôn theo chỉ định chuyên môn.
• Trẻ em: liều tính theo kg cơ thể (thường vài mg/kg/ngày) — cần theo khuyến nghị nhi khoa hoặc bác sĩ nhi.

Phụ nữ nên uống sắt khi nào? Khi có kết quả xét nghiệm thiếu sắt hoặc thiếu máu; khi mang thai (hầu hết phụ nữ được khuyến nghị bổ sung sắt dưới sự giám sát y tế); khi có chu kỳ kinh nguyệt ra nhiều; hoặc khi đang cho con bú nếu có chỉ định. Trước khi bắt đầu, tốt nhất nên kiểm tra Hb và ferritin, thảo luận với bác sĩ để chọn liều và dạng phù hợp.

• Đừng uống “phòng” sắt nếu không cần. Nhiều người uống sắt hằng ngày mà không kiểm tra, điều này không an toàn. Nếu băn khoăn, làm xét nghiệm máu trước.
• Nếu bác sĩ kê sắt, hãy tuân theo liều lượng và thời gian điều trị. Thường tiếp tục thêm vài tháng sau khi Hb bình thường để bù kho sắt.
• Giữ viên sắt tránh xa tầm tay trẻ em. Ngộ độc sắt ở trẻ em là cấp cứu. Nếu nghi ngờ uống quá liều (nhất là trẻ), gọi ngay Trung tâm chống độc/cấp cứu.
• Giảm tác dụng phụ: uống kèm thức ăn nếu bị buồn nôn (mặc dù hấp thu giảm), hoặc thử dạng sắt khác (bisglycinate ít gây khó chịu). Vitamin C giúp hấp thu sắt; tránh trà/cà phê gần thời điểm uống.

Uống viên sắt mỗi ngày có sao không nếu tôi khỏe? Nếu trẻ khỏe mạnh, ăn uống đầy đủ, không có bằng chứng thiếu sắt thì không nên uống viên sắt mỗi ngày vì dễ thừa, gây hại hơn lợi.

Uống viên sắt buổi tối hay buổi sáng? Thời điểm tốt nhất để uống viên sắt mỗi ngày thường vào buổi sáng, khi bụng rỗng. Nếu bị kích ứng dạ dày có thể uống sau ăn 1 – 2 giờ (nhưng tránh uống cùng sữa hoặc thực phẩm giàu canxi). Trẻ hoặc mẹ bầu nên uống viên sắt kết hợp cùng nước cam/nước chanh hoặc viên vitamin C để tăng hấp thu. Nên, uống viên sắt mỗi ngày vào buổi sáng là lựa chọn tốt nhất. Không nên uống buổi tối vì dễ gây rối loạn tiêu hóa và mất ngủ, đồng thời giảm hiệu quả hấp thu.

Phân đen có phải là dấu hiệu xấu khi uống viên sắt mỗi ngày? Phân đen phản ánh phần sắt chưa kịp hấp thu bị đào thải qua phân. Cơ thể chỉ hấp thụ phần sắt nguyên tố qua ruột non, còn lại sẽ được đưa về ruột già để thải ra ngoài. Điều này khác với phần sắt dư thừa tích tụ ở gan tim, tụy như đã nói ở trên. Phần sắt dư thừa này là phần sắt nguyên tố đã được hấp thu nhưng vượt mức, chưa được tiêu thụ hết, nên không thể tự loại bỏ hay đào thải ra ngoài được. Nên việc uống sắt viên mỗi ngày có sao không khi phân đen, đây là dấu hiệu bình thường, không đáng lo. Chỉ đáng lo khi phân đen kèm triệu chứng bất thường  như đau bụng, nôn ra máu, chóng mặt, mùi hôi lạ cần đi bác sỹ ngay.

Hy vọng với thông tin chia sẻ về vấn đề uống viên sắt mỗi ngày có sao không, Imochild đã cung cấp nhiều thông tin hữu ích cho mẹ bầu, cho cha mẹ đang cần bổ sung sắt cho con.

Cha mẹ có thể tham khảo các thực phẩm bổ sung sắt hiệu quả, an toàn như: Imochild Feron dạng nhỏ giọt cho trẻ sơ sinh, và trẻ nhỏ.

Hoặc: Imochild Lipoferon dạng bột pha sẵn cho mẹ bầu và trẻ trên 9 tuổi.

Hãy gọi ngay 0966.058.688 để được các bác sỹ tư vấn trực tiếp. Xin cảm ơn!